Werkbezoek
Laatst hebben we als Alphense Gemeenteraad een werkbezoek gebracht aan de Stad van de Zon in Heerhugowaard. Alhoewel moet “Alphense Gemeenteraad” wel met een korreltje zout worden genomen. Helaas waren er slechts 5 Alphense raadsleden (3 VVD, 1 D66 en deze PvdA-er) anwezig. Ook de wethouder moest verstek laten gaan. De delegatie werd gelukkig enigszins gered door een warme belangstelling vanuit het ambtelijk apparaat en enkele belangstellenden uit de omliggende gemeenten.
Duurzame gemeente
Alphen aan den Rijn is een groene gemeente en kent in haar Gemeenteraad meer en meer belangstelling voor duurzaamheid, natuur en gezondheid. Er is een diepgaand besef dat wij anders met onze (enige) Aarde om moeten gaan. Onze Gemeenteraad neemt hierin gelukkig steeds meer haar verantwoordelijkheid. Niet dat er geen verschillen van mening zijn, maar die betreffen vooral de keuzes over prioriteiten en niet of wij nu concreet actie moeten nemen voor een duurzaam en groen Alphen.
Een stukje beleidsmatige historie: Om richting te geven aan een duurzaam Alphen is er, met vele beleidsdocumenten, door de Gemeenteraad al beleid vastgesteld. Dit beleid is heel divers. Het loopt van een Klimaatplan tot een expliciete opdracht aan Burgemeester en Wethouders om waar mogelijk in Alphen bomen te planten. Er zijn al veel stukken over geschreven. Zo is er een Gemeentelijk Milieu Beleidsplan (GMP), saneringsplannen voor het opruimen van milieuverontreiniging, het al genoemde Klimaatplan, een zo geheten: ”Plus van de Raad” (om de ambities te verhogen met concrete doelstellingen) en zeker niet in de laatste plaats de vertaling van “duurzaamheid” naar alle beleidterreinen.
Het bezoek aan ‘de stad van de zon’ kwam dan ook als geroepen. Concrete voorbeelden, met al hun plussen en minnen, zijn goed om van te leren en om theorie in praktijk om te kunnen zetten.
Woningbouw en Ruimtelijke ontwikkeling
In een door mij eerder geschreven discussiestuk over ecologisch ontwikkelen heb ik al eens een eerste aanzet gegeven voor een denkraam over nieuwe ecologische woonwijk. Waarom: Alphen aan den Rijn was wereldnieuws toen eind tachtiger jaren de ecologische woonwijk Ecolonia werd ontwikkeld en gebouwd. Zelfs heden ten dage zie je daar nog regelmatig groepen buitenlandse bezoekers druk fotograferend rondlopen. Helaas is bij de latere Alphense bouwplannen deze grote voorsprong weinig gebruikt in de latere woning- en bedrijfsbouw. De laatste jaren gaat het echter geleidelijk beter. Het milieu staat in Alphen nu weer goed op de kaart. Er is echter in Alphen nog een wereld te winnen met duurzaamheid. Het beleidmatige kader is nu wel neergelegd, maar nu gaat het vooral om de praktische uitvoering. Hierbij is de wijze van woningbouw en renovatie wel heel belangrijk.
Doordat Alphen langzaam blijft groeien en de gezinnen kleiner worden neemt de woningbehoefte geleidelijk toe. In Alphen zijn er momenteel nog voldoende mogelijkheden voor woningbouw. Echter is nu al te voorzien dat we straks binnen de huidige kernen weinig mogelijkheden hebben voor voldoende woningen. Er zijn zeker wel mogelijkheden, maar dan praten we al gauw over het volbouwen van de Alphense parken en het afbreken van bestaande woningbouw ten gunste van hoogbouw. Ook niets doen is een optie. Dit zal echter leiden tot ongewenste ontwikkelingen zoals ongewenste demografische ontwikkelingen (jongeren lopen weg) of een aanzienlijke stijging van de woningprijzen.
Daarmee raken wij gelijk het eeuwige woningbouw dilemma van uitbreiden versus het groene landschap. Helaas worden deze discussies vaak zeer naïef gevoerd. Zelden ziet men een bestuurlijke en beleidsmatige verbinding met hogere doelstellingen als de ecologische waarde van een gebied of de kwaliteit van het wonen, inclusief de effecten op de samenleving.
Zo is het bijvoorbeeld mogelijk de ecologische waarde van een gebied te verhogen doormiddel van woningbouw. Dit klinkt op het eerste gezicht wat vreemd, maar dat is zeker bij een ecologisch en cultuurhistorisch vernield landschap mogelijk. Staan de duingebieden van de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden, het Drendse Aa gebied, delen van Zuid Limburg en het gebied rond Winterswijk op een ecologisch eenzame hoogte, veel gebieden rond Alphen zijn helaas vaak slechts platgespoten weiland. Daar is met een herinrichting grote winst te behalen. Door de combinatie met woningbouw wordt een grootschalige aanpak (niets ten nadele van het Landschaps Ontwikkelings Plan) ook financieel haalbaar.
De presentaties
In het nieuwe gemeentehuis van Heerhugowaard kregen we diverse presentaties. Het gemeentehuis zelf riep overigens gelijk herkenning op. Inderdaad bleek er voor het ontwerp gekeken te zijn naar het Alpense stadhuis. We waren eerlijk gezegd wel een beetje jaloers op de mooie nieuwe bibliotheek die deel uitmaakte van het nieuwe gemeentehuis.
Wat in de presentaties de meeste indruk maakte was dat er duidelijk en thematisch voor een heldere duurzame identiteit was gekozen en dat veel regionale problemen in één keer werden aangepakt. Dat laatste is zeker opmerkelijk daar samenwerken van gemeenten en het maken van keuzes niet altijd gemakkelijk zijn. De planologische en financiële onderbouwing waren dan ook doordacht en actueel gehouden. Duidelijk was wel dat de verandering ook hier tot stand was gebracht door de inspiratie van enkele betrokken bestuurders en ambtenaren.
Er is veel over de ‘Stad van de Zon’ te zeggen, maar om geen afbreuk te doen aan de presentaties verwijs ik graag naar:
De wijk
Bij het bezoek aan de wijk werd alles nog inzichtelijker. Zeker is het een nog jonge wijk en was het weer beroerd, maar de identiteit van de wijk was heel herkenbaar. Zo waren de zonnepanelen bewust goed zichtbaar geplaatst en verwerkt in de architectuur. Dat was duidelijk een keuze voor het creëerden van een lokale identiteit. Uit de discussies hierover volgde dat dit enerzijds kwam door een expliciete keuze en anderzijds door de toen aanwezige technologie. Ik denk dat dit voor elke toekomstige wijk weer anders zal liggen daar de technologie zich nu gelukkig sterk ontwikkeld. Zo geven o.a. de nieuwe ‘folie’ zonnecellen de mogelijkheid van integratie in daken en gevels.
Een ander element dat opviel was het gebruik van het water. Nou, daar was genoeg van in het laaggelegen gebied. Het meest karakteristieke was de unieke uitstraling van de ruitvormige wijk gelegen in een vierkant meer. Daarnaast werden bestaande landschappelijke elementen geïntegreerd in de wijk en werd er gespeeld met Oudhollandse elementen zoals kades. Heel goed was dat de wijk een grote architectonische diversiteit kende. Hiermee werd één van de bekende vinex-syndromen vermeden.
Ook werd duidelijk dat er ook hier elementen waren die beter vermeden konden worden zoals het vaak ontbreken van voortuinen, de beperkte en wat eenzijdige ontsluiting van de wijk (geeft altijd overlast) en het gemis aan een optische / akoestische ‘groene’ afscheiding met de hoogergelegen rondweg. In een volgende generatie woonwijk zou ik zeker het groen veel meer als ‘nabij groen’ in de wijk integreren. Dit maakt een wijk veel meer levensloop- en verouderings-bestendig.
Al met al is de ‘Stad van de Zon’ een opmerkelijke woonwijk waar veel van te leren is en Heerhugowaard zeker een eigen identiteit geeft.