In dit artikel gaan we in op de mogelijke oplossingrichtingen die er voor de Partij van de Arbeid liggen. Oplossingrichtingen om na de verpletterende verkiezingsnederlaag uit de misère te geraken.
Dit artikel is een voortzetting van het voorgaande artikel in de reeks artikelen over de toekomst van de PvdA.
Verandermanagement aanpak
De primaire oplossingsrichting, die ik al in een eerder artikel heb genoemd, is een verandermanagement aanpak. De keuze voor een verandermanagement aanpak is essentieel. Essentieel daar veel van de problemen van de PvdA een structureel karakter hebben en diep in de organisatie verankerd zijn.
Veranderen begint met verbinding zoeken met elkaar en de omgeving. Mensen en groepen bij elkaar brengen. Alle leden betrekken. Weer met elkaar discussies voeren. Van de PvdA-vereniging weer, van de grond af aan, een echte democratische ledenvereniging of ledenpartij willen maken. De organisatie ontdooien, ruimte en momentum maken voor verandering. Ik verwijs hiervoor graag naar de voorgaande artikelen.
Eigenlijk zou ik hier moeten stoppen met schrijven om daarna samen met u verrast te worden door de vele initiatieven en ideeën van de PvdA-leden. Toch is het misschien goed om wat zaken te noemen die kunnen bijdragen aan de discussie. Het betreft zowel inhoudelijk politieke zaken als de organisatie van de PvdA.
De politieke inhoud
Ook een andere politieke inhoud is een krachtig wapen voor het herstel van de PvdA. In vorige artikelen zijn vele problemen genoemd. Bijvoorbeeld een politiek voeren die op gespannen voet staat met de sociaaldemocratie en/of de verwachtingen van mensen. Er zijn er de afgelopen jaren over de PvdA talloze kritische artikelen in de media verschenen. Artikelen die vaak juist waren, maar ook artikelen die zeker geen recht deden aan de behaalde resultaten. Veel van die artikelen zijn echter nuttig om de PvdA een spiegel voor te houden. Ook inventarisaties zijn in voldoende mate voorhanden. Inventarisaties van waarom mensen boos waren op wat de PvdA zei en wat de PvdA deed. Inventarisaties van hoe de PvdA het inhoudelijk beter kan doen.
Veel van deze kritiek en deze problemen zijn al vertaald, of goed te vertalen naar een aansprekende visie en oplossingen. Daarvoor liggen er een ruime hoeveelheid voorstellen op de plank. Voorstellen om zaken beter, anders of vooral niet meer te doen. Met de uitvoering daarvan kan de PvdA laten zien dat zij geluisterd heeft naar de leden, naar de achterban en weer voor deze mensen opkomt.
Er is echter meer dan verandermanagement en politieke inhoud. De problemen van de PvdA komen echt niet uit de lucht vallen. Verre van dat.
Auto met kapotte stuurinrichting
Als een organisatie in de problemen zit heeft dit vaak al geruime tijd de aandacht. Zo ook bij de PvdA. Echter, als organisatieonderdelen of organisatiestructuren niet goed functioneren kunnen problemen blijven bestaan en kunnen oplossingen op de plank blijven liggen. “Nu even niet”, “we kunnen momenteel niet anders” en tientallen andere drogreden zijn indicaties van het zich verzetten tegen een hoognodige aanpassing en verandering.
Toch zijn er regelmatig oplossingen, zelfs in de vorm van veranderoperaties, min of meer uitgevoerd. Was er al lang een besef van de problemen binnen de PvdA? Het antwoord is duidelijk: Ja! Heeft dat geleid tot veranderingen binnen de PvdA? Jazeker, ik noem er enige ter illustratie:
- De nieuwe ledendemocratie;
- Van Waarde;
- Het nieuwe ombudswerk;
- Meer straatacties.
Kenmerkend voor al deze vier veranderoperaties is dat zij alle vier, “min of meer”, zijn uitgevoerd. Anders gezegd: Ze zijn maar gedeeltelijk uitgevoerd. Soms geografisch gezien niet overal, soms qua maatregelen half, soms als proces halverwege vastgelopen. Dit is des te opvallender daar deze vier voorbeelden nu juist niet alleen heel succesvol gebleken zijn, maar ook breed, door zowel de leden als de achterban, gewaardeerd worden.
In diverse analyses komt dit verschijnsel naar voren. Zijn die beschikbaar? Kijkt u maar eens in het repositorium dat daarover bestaat. Bij het lezen zult u merken dat veel van de voorstellen tot herstel en verbetering van de PvdA soms al decennia geleden geformuleerd zijn. Ook vindt u besluitvorming om deze voorstellen uit te voeren. Dit alles leidt tot een derde oplossingsrichting:
Voer eerdere besluitvorming uit!
U snapt dat dit heel confronterend kan zijn. Zeker voor die delen van de partij die hier veel energie in gestoken hebben. Daar zijn zeker resultaten mee bereikt. Goede besluiten en goede veranderingen. Echter, het blijven maar gedeeltelijk afgeronde veranderingen.
Voer eerdere besluitvorming uit
Daar niet iedereen de stukken zal kennen of lezen is het goed om ter illustratie enkele van de eerdere aanbevelingen en besluiten nog even te noemen. Besluiten die er op gericht waren om veel problemen en irritaties uit de partij te halen.
- Vertaal Van Waarde tot een visie en concrete maatregelen;
- Voer de besluiten m.b.t. de nieuwe ledendemocratie (eindelijk) volledig uit;
- Versterk en verbreed het ombudswerk;
- Herstel de permanente campagne.
Nogmaals, dit zijn slechts enkele voorbeelden ter illustratie, en geen complete inventarisatie.
Vertaal Van Waarde van idealen tot een visie en concrete maatregelen
Hier zou ik kort over kunnen zijn door te verwijzen naar de diverse artikelen door en over de oud directeur van de WBS, Monika Sie Dhian Ho. De essentie is echter Van Waarde van idealen tot een maatschappij visie, concrete maatregelen en vooral dagelijks handelen te vertalen.
Momenteel zijn er weer de pleidooien tot de terugkeer naar de sociaaldemocratie. Afscheid nemen van het neoliberalisme middels een duidelijke sociaaldemocratische maatschappijvisie, thema’s en oplossingen. Prima en juist. Dit moet dan echter wel uitgevoerd worden. Andere partijen kunnen dat ook. De PvdA heeft, misschien wel meer dan welke partij dan ook, daarvoor stapels materiaal op de plank liggen. Schroom niet om zaken te hergebruiken, maar borg het wel diep in de gehele organisatie en vooral in het dagelijkse politiek handelen.
Thema’s en oplossingen gebaseerd op een andere maatschappijvisie dan het meelopen met het neoliberalisme en kapitalisme. Oplossingen die een aansprekende toekomst schetsen. Oplossingen voor “nabije zaken” als bijvoorbeeld wonen, zorg, inkomen, onderwijs en veiligheid. Inspirerende oplossingen die hoop en vertrouwen geven. Vaak al eerder bedacht en soms nieuw. Om af te sluiten een opdracht uit de commissie Hamming: “Buig niet voor de tijdgeest, buig de tijdgeest om!”
Voer de besluiten m.b.t. de nieuwe ledendemocratie (eindelijk) volledig uit
In het rapport “Tussen leden en leiders. Over de noodzaak van permanente vernieuwing van de partijdemocratie” staan vele doelstellingen en aanbevelingen. Van “macht en tegenmacht” tot open communicatiefaciliteiten tussen partijleden. De besluiten hierover zijn, ondanks de statuten, alle beloften en toezeggingen, nog steeds niet door het partijbestuur uitgevoerd.
Het meest in het oog springende effect is dat de PvdA-leden nog steeds maar amper of niet via de e-mail met elkaar mogen en kunnen communiceren. Een partij met zo’n 45.000 leden, verdeeld over 45.000 eilandjes. Een panacee in de vorm van enkele regionale vergaderingen, een aantal landelijke vergaderingen en de onvolprezen zondagsbrief is nou ook niet alles. PvdA-leden zijn daardoor vaak op de sociale en publieke media aangewezen. Deze niet-statutaire situatie betekend een nodeloze fragmentatie en verzwakking van de PvdA. De mogelijkheden van moderne, meer horizontale en bottom-up, organisatieverbanden blijven de PvdA ontzegd. De leuze “Samen sterk” is in dit verband pijnlijk te noemen. Overigens zijn simpele technische oplossingen al jaren bekend en beschikbaar.
Versterk en verbreed het ombudswerk
Het PvdA – ombudswerk is bij uitstek een activiteit die als zeer positief bekend staat. Ik citeer: “Het ombudswerk binnen de PvdA heeft een groot potentieel. Niet alleen biedt het een laagdrempelig directe hulp aan mensen, maar geeft tevens onze leden een extra kans en mogelijkheid om zich in te zetten voor de partij. Wij zien dan ook andere groepen leden actief worden. Hiermede kunnen zij laten zien dat de PvdA echt opkomt voor de zwakkeren. Daarnaast is het een uitstekend middel om onze partij en haar leden beter te binden aan onze maatschappij, haar organisaties en vooral de directe behoeften van haar burgers”.
Versterking en verbreding is zeker mogelijk, maar lijdt zeer onder de organisatorische stroperigheid binnen de PvdA. Waar het ombudswerk wel succesvol is gerealiseerd zijn er zeer positieve ervaringen en reacties. Positieve reacties van de PvdA- leden, de PvdA-achterban, maar vooral van al die mensen die direct geholpen werden.
Herstel de permanente campagne
De permanente campagne bestaat al vele decennia binnen de PvdA. Canvassen lang de deuren en Rood op Straat zijn bekende voorbeelden. Vrij snel na het begin van de kabinetsdeelname, maar eerst duidelijk bij de Europese verkiezingen, zagen we de partij zich terugtrekken uit de dialoog met de samenleving. Het kabinetsbeleid en specifiek de vele bezuinigen en reorganisaties gaven immers grote spanningen met die samenleving. Veel mensen of hun directe omgeving werden hard geraakt. Wie betaalde de crisis? De veroorzakers of de burger? Dit alles raakte uiteraard de PvdA-leden. Vele leden konden zich niet herkennen in het gevoerde beleid. Vaak was de reactie: “Dit kunnen we op straat niet meer uitleggen”. Dat gebeurde dan ook weinig. De straat werd meer en meer gemeden.
Centraal werd er zeker nog ruim campagne gevoerd, maar lokaal was dat duidelijk minder. Ook waren er grote geografische verschillen. Rood op Straat, canvassen langs de deuren, het gebeurde, maar was nog maar een schim van wat het geweest is.
Andere zaken?
Uiteraard zijn er vele andere zaken. Het voorgaande betreft slechts een aantal bekende voorbeelden. Bij een goede verandermanagement aanpak komen andere zaken vanzelf naar voren.
Toch wil ik nog één kwestie noemen die relatief weinig recente besluitvorming kent, maar wel zeer regelmatig tussen de PvdA-leden besproken wordt. Het betreft de gang van zaken op het congres en de politieke ledenraad. Daar is de laatste jaren regelmatig boosheid en onvrede over.
Herstel de functiescheiding tussen fracties, partijbestuur en presidium
“Macht en tegenmacht” was een bekende uitspraak van een voormalige en zeer gewaardeerde voorzitter van het partijpresidium. Die macht en tegenmacht, die functiescheiding, is momenteel niet goed zichtbaar. Het presidium is niet bedoeld als een verlengstuk van het partijbestuur of de fracties. Het open en vrije debat wordt onvoldoende gefaciliteerd. In het algemeen lijkt daarom een herbezinning op taken en taakuitvoering op z’n plaats.
Een gezond dualisme was de afgelopen periode tussen de tweedekamer fractie en kabinet ver te zoeken, maar ook tussen partijbestuur en fractie vervaagden de rollen. Zeker door de spanningen die ontstonden t.g.v. het gevoerde kabinetsbeleid kwamen deze problemen duidelijk naar voren. Talloos waren de bijeenkomsten waar het partijbestuur i.p.v. de fractie verdedigend ging optreden. Misschien begrijpelijk of sympathiek, maar dit belaste wel de primaire rol van het partijbestuur. Ook hier lijkt herbezinning op z’n plaats.
Toch zijn er zeker ook positieve ontwikkelingen. We zien dat er de afgelopen jaren zo nu en dan geëxperimenteerd is met andere wijzen van vergaderen. Andere wijzen van vergaderen die de bekende “giftige vergaderformules”, zoals bijvoorbeeld het kunstmatige vraag en antwoordspel, vermeden. Ook werd er zo nu en dan meer tijd uitgetrokken voor de inbreng van leden. Positieve ontwikkelingen die aangeven dat de wil er is en de mogelijkheden er zijn om de partij te verbeteren.
Tot slot
Veel van het voorgaande bevat voorbeelden en illustraties. Geenszins betreft het uitputtende inventarisaties. Die zullen middels een verandermanagementaanpak moeten komen vanuit de leden en de PvdA achterban. Een goede verandermanagementaanpak die weer richtinggeving en energie bij de PvdA-leden moet losmaken. De partij van de grond af aan, als een echte democratische ledenpartij, opnieuw opbouwen. De wil en kennis is er. Er is nog steeds meer dan genoeg inhoud en potentieel bij de PvdA-leden en de PvdA achterban. Dit is een goede basis om samen weer de sociaaldemocratie een solide toekomst te geven.