Voorspelbare problemen
Er zijn zaken in de politiek die met de regelmaat van de de klok terugkeren. Na o.a. de belastingdienst, de stemcomputers, de OV-chipkaart en het stemmen via internet was vandaag weer eens ons paspoort aan de beurt om de politiek – bestuurlijke ICT problemen bij onze overheid te etaleren.
Geheel in de traditie van de paspoortaffaire (sinds 1984) publiceerde The Times vandaag een artikel en achtergrondartikel waarin werd aangegeven dat het nieuwe paspoort eenvoudig te kopiëren is. Zoals helaas vaker gebeurt zit ook deze keer de zwakte weer eens op één van de klassieke punten.
Wat is er simpel gesteld loos: De chips blijken én te kopiëren te zijn én de kopieerbeveiligingen falen. Vroeger plakte men een andere foto over de echte foto en nu gebeurt dat, ondanks alle beveiligingen, dus digitaal. Hoe het ook zij, op een als geldig gedetecteerd paspoort prijken nu stijlvol de digitale foto’s van Osama bin Laden en Elvis Presley. Waar aan de ene zijde meer en meer kundig gestreden wordt tegen identiteitsdiefstal en identiteitsfraude dienen aan de andere zijde nieuwe problemen zich massief aan. Benadrukt moet worden dat, ondanks alle techniek, we vooral te maken hebben met een bestuurlijk probleem.
Een ezel stoot . . .
Treurig is dat het weer in de lijn van de verwachting ging. Er zijn namelijk klassieke punten waar én de besturing én de beveiliging mis kan gaan en ook nu waren de bestuurlijke indicatoren hiervoor al geruime tijd helder. Eén van de wel heel bekende indicatoren was de volgende: Van het begin was er al kritiek op de gebruikte technologie. Als voorbeeld: Er werd gebruik gemaakt van de omstreden RFID technologie die een vorm van draadloze informatie-uitwisseling mogelijk maakte. Deze technologie is al jaar en dag berucht om haar vele problemen en is zelfs eenvoudig uit te schakelen. Niet echt ideaal in een paspoort wat toch jaren moet meegaan en niet vreemd, keer op keer duurder wordt. Toch bleef een bevredigend antwoord uit.
Politiek en besturing
Veel zorgelijker dan het gebruik van omstreden technologie is dat het mis gaat op de besturing en de uitvoering (daar kan je immers het beste concept mee onderuithalen) én dat er ook hier al eerder voor gewaarschuwd was. Op zich zijn de gehanteerde concepten (architectuur en technologie) niet fundamenteel onjuist maar ze vereisen wel de juiste toepassing en uitvoering! Hier praten we dan over het paspoort, de organisatie, de technologie én hun omgeving. In een meer en meer Europese en ook weinig beheerste extern Europa gedicteerde omgeving lastiger dan ooit.
Gelukkig is er nu wel een meer fundamentele bestuurlijke oplossing bekend. Dit is het toepassen van volledige openheid. Dit klinkt misschien vreemd maar is een traditioneel en geijkt veiligheidsconcept. Dit concept wordt echter in Nederland door de overheid nog niet consequent toegepast. Dat we hiervoor een hoge prijs betalen wordt door de eerder genoemd reeks affaires geïllustreerd.
Klassieke valkuil
De systemen bij en voor het paspoort zijn namelijk gedeeltelijk gesloten gehouden. M.a.w. ‘men’ vertelt niet hoe ze werken en hoe ze in elkaar zitten. De beveiliging steunt hierdoor zwakjes op het onthouden van enige kennis. Denk niet dat ‘men’ altijd de overheid is want ‘deskundig opdrachtgeverschap’ is helaas niet altijd (meer) aanwezig, zo de stemcomputer affaires op een schrijnende wijze lieten zien.
Fundamenteel bestuurlijk aanpakken
Bij volledige openheid praten we impliciet over de toepassing van ‘open systemen’. Open systemen kunnen wel vroegtijdig breed kritisch beoordeeld worden en hiermee worden ICT en politiek – bestuurlijke risico’s beter beheerst. De toepassing van dit concept ligt overigens geheel in het verlengde van enerzijds onze principes van bestuurlijke transparantie én van de meer fundamentele ontwerp-principes voor (complexe) systemen. Het vreemde is dat onze overheid al wel meer en meer ‘Open Source’ systemen toepast maar deze voor de hand liggende stap, ondanks alle schade, nog niet consequent heeft genomen. Hier ligt nu een politieke uitdaging om, na de komende ontkenningsfase, tot een meer fundamentele bestuurlijke oplossing voor de problemen te komen.