Puinruimen
Joop den Uyl (PvdA) beschreef het al eens treffend: “De smalle marges van de democratie”. Nu de banken en de financiële instellingen hun belangrijkste waarde “vertrouwen” te grabbel hebben gegooid en ons in een economische crisis hebben gestort, worden wij weer geconfronteerd met alle beperkingen die de Nederlandse overheid op economisch gebied heeft.
Gelukkig kan onze overheid wel een ‘beetje’ sturen op de economie en puinruimen in de financiële wereld. De overheid kan echter vooral het leed van die mensen die door crisis zijn getroffenen verzachten.
Het Kabinet heeft nu samen met de sociale partners maatregelen bedacht. Deze maatregelen hebben inmiddels in de Staten-Generaal brede steun ontvangen. Na de Rijksoverheid komen nu de lagere overheden en daarmee ook onze gemeente aan zet.
De Rijksoverheid
De belangrijkste maatregelen moeten door onze Rijksoverheid uitgevoerd worden. ‘Twee dingen’ zou Joop zeggen: De aanpak van de crisis én de aanpak van de financiële instellingen. Dit laatste om weer zo’n financieel-economische puinhoop in de toekomst te voorkomen. Het plan voor de aanpak van de crisis is gereed. Na weken ‘crisisberaad’, of beter gezegd onderhandelen over een nieuw regeerakkoord, lag er ‘Werken aan toekomst’, een aanvullend beleidsakkoord bij ‘samen werken, samen leven’. Tientallen maatregelen om goed met de crisis om te gaan. Onderhandelen is geven en nemen en uiteindelijk is er wel een redelijk compromis uit de bus gekomen. Geen blind bezuinigen, maar nu eerst, nu het het hardste nodig is, investeren. En ja, dat betekent uiteindelijk ook bezuinigen, want ‘gratis geld’ bestaat niet. Zodra we uit de crisis komen moeten we hoe dan ook bezuinigen.
Het beleidsakkoord staat voor solidariteit, werk en duurzaamheid en daarom konden wij het als PvdA steunen. In ieder geval een socialer en meer doordacht plan dan sommige alternatieve ‘plannen’ van de oppositie, die varieerden van Nederland ‘kapot bezuinigen’ tot ‘kapot uitgeven’.
Met de aanpak van de banken en vooral de financiële instellingen gaat het wat moeizamer. Hier ligt nog een belangrijke uitdaging voor Bos. Nu banken graag naar ‘business as usual’ verlangen, is het lastig dit op de agenda te houden en te zorgen voor een structurele oplossing. De vraag is overigens nog of de globaal opererende bedrijven en financiële instellingen, die zich vaak effectief aan overheidscontrole ontrekken, wel goed aangepakt kunnen worden. Hier ligt een internationale politieke uitdaging.
Bescheidenheid
Over de omvang van het ‘nieuwe’ beleid moeten we, hoe welkom en zwaar bevochten ook, zeker bescheiden zijn. Het overgrote deel van het beleid bestond immers al en ging automatisch in werking. Bijvoorbeeld het op peil houden van de overheidsuitgaven. Heel goed, want daarmee helpen we een klein beetje om de economie gaande te houden. Het herstel van het vertrouwen is echter veel belangrijker. Verhoudingsgewijs veel meer extra geld voor echt ‘nieuw beleid’ zat er ook niet in, want ook een overheid kan niet oneindig over geld beschikken. Daarom is het voor een klein land zo belangrijk om samen te werken met de sociale partners en internationaal met andere landen om samen effectief de crisis aan te kunnen pakken. Zeker onze FNV is hierin een heel goede partner gebleken.
De effectiviteit van veel maatregelen uit het aanvullend beleidsakkoord zijn nu afhankelijk van de verdere uitvoering. De inkt van de parlementaire zelfreflectie ‘Vertrouwen en zelfvertrouwen’ is nog nat en daaruit leren we dat niet alle beleid efficiënt en effectief is. Het wordt dan ook een hele kunst om het extra geld ‘tijdig’ op de ‘juiste plaats’ te laten landen. Vooral waar geïnvesteerd wordt in bedrijven, moeten die bedrijven die snel voor veel werkgelegenheid zorgen prioriteit krijgen. Dit wordt de komende maanden een mooi aandachtspunt voor het kabinet en de ministeries, want snel doorpakken is nu vereist!
Gemeente
Goed, genoeg hierover en nu de vraag: Wat betekent het voor onze gemeente? Ook in Alphen zijn en worden mensen werkeloos en kunnen niet of moeizaam een nieuwe baan krijgen. Voor onze gemeente betekent dit een extra inspanning en extra financiële lasten. Het laatste doordat het beroep op de WWB toeneemt. Dit wordt financieel maar gedeeltelijk door het Rijk gecompenseerd. Mede hierdoor groeit de uitkeringslast voor onze gemeente. Gelukkig hebben we net een inhaalslag gemaakt met de organisatie van de uitvoering en het wegwerken van de wachtlijsten. We zijn daarmee beter voorbereid op de nieuwe cliënten.
Ook onze goed lopende SWA (sociale werkvoorziening en WSW) wordt getroffen. Gelukkig is iedereen, dank zij alle extra maatregelen bij de SWA, gewoon aan het werk. Doordat opdrachtgevers wegvallen (banken geven amper meer krediet) staan bedrijfsresultaten echter overal en dus ook bij de SWA, onontkoombaar onder druk. Ja, en ook dat betekent extra lasten voor de gemeente. Al die extra kosten moet men overigens wel relatief zien, daar de economische crisis vooral doorwerkt op andere zaken als grondexploitaties. Juist daarin gaat heel veel geld om.
Gericht doorgaan
Wat kan een gemeente gericht, hoe bescheiden dan ook, ‘extra’ doen? De vuistregel is: ‘Gericht doorgaan met meer van hetzelfde’. ‘Gericht’ om in te spelen op de specifieke behoeften gedurende de crisis, ‘doorgaan’ om de economie te helpen aan de gang te blijven en ‘hetzelfde’ om snel te kunnen uitvoeren. Iets geheel nieuws invoeren en uitvoeren kost immers veel tijd, kost nog meer extra geld en het effect kan ongewis zijn. Dus doorgaan met investeren, versneld investeren en bestaande investeringen optimaliseren. Gelukkig hebben we net een slag gemaakt met het MKB-vriendelijk aanbesteden en het afstemmen met het lokale bedrijfsleven, waardoor er een goede basis is gelegd.
Garant staan voor kredieten is ook een mogelijkheid. Nu is dat ook een instrument van hogere overheden, dus zullen we als gemeente dit heel gericht moeten toepassen. Microkredieten en heel goed doorsluizen van Europese en landelijke regelingen zijn maatregelen die voor de hand liggen.
Zo hebben wij tientallen mogelijke maatregelen op het oog. De komende maanden zullen wij vooral wijsheid moeten betrachten door juist (en vooral alleen) die maatregelen te selecteren die snel zoden aan de dijk zetten en bijdragen aan een duurzame samenleving.
Duurzaamheid
Waarom investeren in duurzaamheid? Als PvdA kiezen wij voor het investeren in de groene sector om een ombuiging richting een duurzame samenleving en economie te maken. Hierdoor wordt nu direct werk gecreëerd in de duurzame sector en wordt de overschakeling gemaakt ‘van vervuiling naar schoon’ én ‘van vastlopen naar duurzaam’. Twee vliegen in één klap. Dat doen we als overheid niet alleen. Samen met het bedrijfsleven werken we daaraan. Als overheid geven we nu net dat zetje om het mogelijk te maken. Investeringen die direct werk opleveren en onze samenleving versneld duurzaam maken. Een duurzame samenleving die minder afhankelijk is van de steeds schaarsere en duurdere fossiele brandstoffen.
De praktijk
Wat gaan we daar de komende maanden nu van merken? Verdwijnt de crisis als sneeuw voor de zon? Nee, vooral de ergste gevolgen gaan we voorkomen. Misschien weinig zichtbaar of spectaculair, maar het is juist het juiste wat we moeten doen. Het meeste zichtbaar zullen de extra door de overheid gestimuleerde projecten, als bijvoorbeeld windmolenparken, worden.
Ook Alphen aan den Rijn gaat aan de bak. Economisch zullen we vooral als smeerolie gaan werken. Partijen helpen, bij elkaar brengen, zaken laagdrempelig maken en samen lokaal extra werk creëren.
Op het gebied van werk en inkomen zetten we, de tachtiger jaren niet vergetend, alles op alles om jeugdwerkeloosheid zo veel mogelijk te voorkomen. Een hele reeks maatregelen; van het voorkomen van schooluitval, extra opleiding tot stages. Dit doen wij samen met scholen en het bedrijfsleven. We gaan extra ‘jobhunters’ inzetten om mensen niet alleen te helpen met het leren van betere vaardigheden, maar ook gewoon om mensen aan concrete banen te helpen. Dreigen ontslagen, dan worden mensen (pro-)actief van werk naar werk bemiddeld, waarbij ook een versnelde omscholing mogelijk is. Kleinere ondernemers krijgen ruimere mogelijkheden voor financiële ondersteuning. De inzet van schuldhulpverlening en loonkostensubsidies worden uitgebreid. Dit alles zijn maar enkele voorbeelden van wat wij als gemeente ‘samen’ met scholen, het bedrijfsleven en de Alphense instellingen gaan doen. In deze moeilijke tijden zullen wij meer dan ooit laten zien, dat Alphen een sociale gemeente is!