Reces?
Zelden een reces meegemaakt waar propaganda, deceptie en populisme zo de boventoon voerden. Decimus Junius Juvenalis (inderdaad van de satire) draaide zich vreugdevol in zijn graf om. Het laatste dieptepunt wordt nu bereikt met ‘de affaire Kramer’ waarbij ene Kramer (misschien wel PvdA Minister Cramer) in 1986, samen met 177 andere prominente Nederlanders, steun durfde uit te spreken aan de publicatie in het blad Bluf van de uit het Ministerie van EZ vervreemde documenten.
Het wordt inmiddels wel duidelijk dat er verschillende zaken door elkaar spelen. Om er maar enkele, die in de pers genoemd worden, op te sommen: De subsidies aan milieuclubs, de integriteit van deze organisaties en uiteraard de stoelendans van de rechtse partijen.
Besef
Wat bijzonder opvalt is, dat, op enkele verlichte beschouwingen na, er wel bijzonder weinig historisch en staatkundig besef blijkt uit de welhaast eindeloze reeks van duizenden en duizenden reacties. We schrijven het jaar 1986. Tsjernobyl, de Challenger en Sandoz branden en politiek is het een verwarrend jaar vol van veranderingen. Minister Gijs van Aardenne (VVD) maakt politiek zwaar slagzij door het misleiden van de 2e kamer in de beruchte RSV affaire. Ook bij de bouw van kerncentrales werd onze volksvertegenwoordiging consequent misleid. Jaren met grote politieke en maatschappelijke veranderingen waarin het milieu en het (dis-) functioneren van de Staat stevig op de agenda kwamen.
Democratisch (dis-) functioneren
Onze oh zo dunne democratie werd ook in die jaren zwaar beproefd. Alle affaires legden ook in die dagen genadeloos de vele imperfecties en kwetsbaarheid van onze democratische rechtsstaat bloot. Ook toen werd er naar wegen gezocht om onze Staat beter te laten functioneren. De inspiratie en ervaringen van zestiger en zeventiger jaren waren nog volop levend. Burgerlijke ongehoorzaamheid was één van de middelen die idealistisch werden ingezet om blokkades, deceptie en weerstand te omzeilen en positieve veranderingen te bereiken. Nu kent burgerlijke ongehoorzaamheid diverse definities, maar, naast (een beetje) illegaal, zijn geweldloosheid en moreel of gewetensvol belangrijke elementen.
Geweld?
In ieder geval valt een deel van de genoemde gedragingen in de affaire Duyvendak (Groen Links), zoals het oproepen tot nodeloos geweld m.i. beslist – niet onder burgerlijke ongehoorzaamheid, terwijl een spontane demonstratie of het recente beschermen van tussen wal en schip gevallen asielzoekende gezinnen hier wel onder kunnen vallen. Geweld is immers zelden het recept voor een stabiele, positieve en brede verandering, zoals qua ervaring Mahatma Gandhi, Che Guevara, Hugo Chávez en recent Michail Saakasjvili met elkaar kunnen delen.
Maar goed, daar zullen velen het mee oneens zijn, want etiketten zijn immers gevraagd en goedkoop. Ook in de dagelijkse praktijk werd het instrument van de burgerlijke ongehoorzaamheid immers gebruikt binnen een breed spectrum van puur altruïstisme tot egoïsme. Helaas moet gezegd worden; vaak puur instrumenteel, zonder veel perceptie over de bestuurlijke context. Zelfs bestuurders konden hier moeilijk mee omgaan en zoals bekend slepen de discussies over o.a. het kraken zich tot heden ten dage voort.
Beginselen
Is het in deze kakofonie nu de beurt aan Minister Cramer om zich te verweren? Ik denk eerder dat er hier een gouden kans geboden wordt om democratische waarden helder uit te dragen. Het in maatschappelijk en historisch perspectief duidelijk neerzetten van waarden en idealen, zou een verademing zijn in deze oeverloze discussies. Moeilijk? Misschien dat een belletje naar een bekende burgemeester in Amsterdam, over zijn heldere visie hierop, verhelderend zou kunnen werken.
De scherven moeten nog steeds worden opgeveegd, dus kan het zeker geen kwaad om nog maar eens twee belangrijke adviezen in gedachte te nemen: “Beoefen politiek met passie en Zet in op een krachtiger koppeling tussen beginselen en beleid”. Het versterken van onze democratische rechtsstaat kan nog vele mensen gebruiken die bereid zijn vanuit hun idealen hun nek uit te steken en zich ook bij tegenwind in te zetten. Trouw aan onze idealen is hierbij om meer dan één reden geboden. Het is te hopen dat Kramer, Cramer en vele anderen, vanuit dit besef, de rechtse intimidatie recht in de ogen zullen blijven kijken en de ‘veelzijdige’ democratische rechtsstaat zullen verdedigen.