Inbreiden of uitbreiden?
We zitten in Alphen midden in een ‘inbreiden – uitbreiden’ discussie. Moeten we voor de woningbouw alle groenzones in de dorpen opofferen of gaan we uitbreiden? 
Momenteel zwerven we tussen sprookjes en groeiend inzicht. Vooral het uitstellen en polariseren maakt de discussie er niet makkelijker op. Uitbreiden zou immers op een geheel andere (ecologische) wijze, dan nu wordt voorgesteld, kunnen worden uitgevoerd. Onderwijl worden de resterende groenzones vrolijk volgebouwd en gaat de groene ziel van Alphen verloren. Daarom zal dit artikel een eerste aanzet doen voor een ecologisch ontwikkelings-alternatief voor de Gnephoek. Maar waarom de Gnephoek? Deze polder is niet echt de eerst voor de hand liggende locatie. Andere locaties liggen nu meer voor de hand. Toch nemen we deze polder als ‘voorbeeld’, omdat deze polder zowel vele ‘problemen’ als ‘kansen’ kent. Ook kan hiermede de goede inbreng van vele betrokkenen in de ‘Oude Rijn Zone discussies’ worden meegenomen.
Ambities in duurzame ontwikkeling
De Wiki stelt het al treffend: ‘Duurzame ontwikkeling is een concept waarin ecologische, economische en sociale belangen bij elkaar komen, voor zowel de huidige als de toekomstige generaties’. Duurzame ontwikkeling is de eis om een evenwicht tussen deze drie basisconcepten te vinden.
Een goede duurzame en ecologische ontwikkeling maakt gebruik van de aanwezige materialen, condities en interacties in het landschap. De Gnephoek-polder heeft prima condities om er iets moois van te maken. Er zijn meerdere waterwegen, een veenweidegebied, bescheiden resten van een culturele historie en vooral een mooie natuurlijke historie. Deze twee laatste elementen vormen een goed fundament voor de toekomstige ontwikkeling.
Maar laten we nu eerst een ecologische ambitie neerzetten: De Gnephoek moet ecologisch beter worden dan nu het geval is; de ecologische of natuur waarde moet door de ontwikkeling verhoogd worden. Nu kan het al gauw beter dan de huidige ecologische woestijn, maar door enerzijds terug te grijpen op de natuurhistorische en culturele waarden en anderzijds de ecologische hoofdstructuur in het oog te houden kunnen we werken aan een ecologische verantwoorde ontwikkeling die de waarde van de Gnephoek op een geheel ander peil brengt.
Een tweede ambitie is mensen ‘hun’ groen terug te geven. Technocratische kletsverhalen als ‘stap maar met je kinderwagen in de auto’ zijn passé. ‘Groen in je wijk, blij met je wijk’, is het nieuwe motto.
In vroegere tijden
Na de ijstijden heeft zich in West-Nederland, tussen de heuvelruggen in het oosten en de latere stuwwallen aan de kust, een groene en vochtige wildernis ontwikkelt: Inderdaad het Groene Hart. 
Een ruig bebost landschap van stroompjes, heide, venen, berken, essen, elzen, wilgen en rietvelden. In die geest vindt u nog een enkel landschappelijk relict bij Noorden en Zegveld. Het Groene Hart is tegenwoordig echter een cultuurlandschap. Er is in het afgelopen millennium door ontginningen veel in het oerlandschap veranderd. Een belangrijke economische factor voor de dorpen en steden was de behoefte aan nabije productie. De revoluties in opslag, voedselconservering, wegenbouw en transport zijn immers pas van vrij recente datum. De turfwinning (brandstof) en de waterwolf hebben grote delen van het landschap voor verdere ontwikkeling verloren laten gaan.
Culturele elementen in het landschap vormden de boerderijen, hoogstamboomgaarden, dijkjes, geriefbosjes, bomen ter oeverversterking en windwering, ontwateringsslootjes, kanalen, vaarten, sluisjes en molens. Door deze diversiteit aan landschapselementen, het extensieve en natuurlijke gebruik, kende het landschap een rijke biotoop met een grote diversiteit aan planten en dieren.
Het huidige cultuurlandschap
Het huidige cultuurlandschap is sterk beïnvloed door de mechanisatie en chemische landbouw. Waar vroeger een rijke biotoop was en een grote diversiteit aan landschappelijke elementen, moeten wij nu over een ‘ecologische woestijn’ spreken. De toepassing van chemicaliën heeft geleid tot een monotone monocultuur van gras. Hout werd niet meer zelf geproduceerd maar elders gekocht of vervangen door andere materialen. De mechanisatie leidde tot het ‘rechttrekken’ van het landschap en daar waar bomen en struiken belemmerend voor de mechanisatie werkten hebben deze stilletjes maar massaal het loodje gelegd. Door ontwatering en waterbegrenzing voor de landbouw oxideert het veen en klinkt het land steeds verder in. Door het ontbreken van overstromingen (dijken) vind er geen natuurlijke ophoging meer plaats. In onze huidige welvaartsstaat biedt de recreatieve exploitatie van deze gebieden nog enige mogelijkheden, althans voor diegenen die daartoe de mogelijkheden hebben. Door dit alles staat het veenweide gebied er matig voor. Gericht economisch diverseren van productie en aanbod bieden enige alternatieven.
Naar een ecologische inrichting
Hoe kan dit gebied met focus op de ecologische ambities ingericht worden? Laten we beginnen met de ecologische hoofdstructuur. 
De ecologische hoofdstructuur is een samenhangend netwerk (corridors of verbindingen) van bestaande en nog te ontwikkelen belangrijke natuurgebieden in Nederland. Het vormt de basis voor het Nederlandse natuurbeleid. Een Oost – West corridor vormt de noordelijke begrenzing van de Gnephoek. Deze is nu zwak ontwikkeld. Hier past een versterking van de groene diversiteit samen met een laagdrempelige, maar zeer extensieve, recreatieve toegang.
Noord – Zuid hebben we een groter probleem. Deze structuur is verstoord. Middels een brede groenzone langs de Heijmanswetering en groenzones langs de oude slotenstructuur kan deze echter eenvoudig verbeterd worden. De in de afbeelding aangegeven N-Z groenzones kunnen uiteraard nog mooi met wat groene (O-W) elementen gelardeerd worden. In deze structuur kan de huidige molen goed geïntegreerd worden. Uiteraard kan hierbij dan met de molenbiotoop rekening gehouden worden. Door elementen te nemen uit het oude cultuurlandschap zoals dijkjes, geriefbosjes en bomen ter oeverversterking kunnen we de polder op een heel natuurlijke wijze haar ecologische waarde teruggeven. Ook de berken, elzen, wilgen en rietvelden passen prima in dit gezonde groene geraamte.
Water als deel van onze leefomgeving
Vanuit onze strijd tegen het water is het water ook onze vijand geworden. Het werd gebruikt als transportweg en open riool. Huizen werden daarom ook met de rug naar het water gebouwd. Nu moeten we echter ophouden om met de rug naar het water te staan. Water biedt nu juist kansen voor de ecologische ontwikkeling van onze polders. Een groene ontwikkeling van de Heijmanswetering betekent een brede strook van bosschages aan de westelijke oever, afgewisseld met extra ruimte voor het water en de molen. Inderdaad, meer ruimte voor mens en dier en tevens de broodnodige extra waterberging. Lokale verbredingen van de Heijmanswetering, de oeverzones, de groenstroken en de ecologische verbindingszones geven hiervoor ruime mogelijkheden. De westkant van de bosschages aan de Heijmanswetering lenen zich prima voor de plaatsing van zorgvoorzieningen. Zo kunnen ook mensen die beperkingen ondervinden hier gebruik van maken. Een volgende stap is het geleidelijk reduceren van het huidige industrieel gebruik van de oevers. Deze gebieden komen dan weer beschikbaar voor woningbouw.
De rondweg
De Heijmanswetering groen ontwikkelen is een historische kans. 
Maar wat wil het feit? Wordt er aan de ene kant dringend aandacht gevraagd voor een versterking van de Noord-Zuid ecologische structuur, staat er in de (niet goed afgestemde) plannen van de provincie een doorgaande weg tegenaan geprojecteerd. Begrijpelijk vanuit een technocratisch verkeersperspectief, maar planologisch oliedom. Voor de natuur en ook voor de woningen aan de overkant een prima recept om dit gebied naar de knoppen te helpen. Laat ik hier heel duidelijk over zijn: Die rondweg is prima, maar hoort ingebed in het landschap en met een zo groot mogelijke westelijke boog om Alphen heen te lopen. Als we spreken over ingebed dan betekent dat een goede groene afscherming van de omgeving om overlast tegen te gaan. Hier zijn meerdere geijkte oplossingen voor. Met een beetje extra inzet geeft dit tevens een mooie kans om de ecologische Noord-Zuid structuur nog wat extra te repareren.
Tussen rondweg en waterwegen
De randen van de Gnephoek hebben we middels de (water-) wegen en groenzones al mooi ingevuld, nu, het gebied daartussen. 
Door de NZ groenzones is de wijk mooi al gesegmenteerd en versterkt tegelijkertijd de ecologische waarde. Hiermee geven we de Alphenaren hun ‘nabije’ groen terug. De leefbaarheid in de wijk is hierdoor zeer goed. In dit verlengde ligt een wijk met (bijna of geheel) energieneutrale woningen duidelijk voor de hand. Doordat de voorzieningen voor energieneutraliteit gelijk bij de bouw meegenomen kunnen worden, wordt alles veel betaalbaarder en zal de terugverdientijd relatief kort zijn. Een combinatie tussen zonne-energie, goede isolatie en warmteopslag geeft ook in 2008 al een haalbare oplossing. Geprojecteerd over een aantal jaren zijn er nog efficiëntere oplossingen te verwachten. Bijzonder zal de Oost – West oriëntatie van de huizen) of beter gezegd de daken zijn. Dit maakt een eenvoudige integratie van zonnepanelen (collectors of fotovoltaïsch) mogelijk. Ook de daglichttoetreding kan dan op een Romeins efficiënte wijze plaatsvinden en zo zijn er vele voorbeelden. Alphen was ooit een voorloper met Ecolonia. Nu ligt er een nieuwe kans om, met de nieuwste inzichten en middelen, een fantastische duurzame wijk neer te zetten die een nieuwe standaard zal stellen.
De randvoorwaarden
De bebouwing van de Gnephoek is niet actueel, maar kan dit wel worden. Alle ideeën en inzichten zijn echter zondermeer om te zetten naar andere meer actuele gebieden. 
Een vroegtijdige planning is dan cruciaal. Ecologische reparatiepogingen gebeuren immers vaak achteraf en dan is het meestal te laat. Een ecologische ontwikkeling als uitgangspunt geeft een fundamenteel andere aanpak die onvergelijkbaar betere kansen geeft. De kennis hiervoor en vele voorbeeldprojecten zijn ruimschoots beschikbaar. Cruciaal is de bereidheid om voor langere tijd aan de plannen vast te houden en deze juridisch goed te verankeren. Nieuwe vormen van collectieve ontwikkeling waarin burgers, overheden, instituten en projectontwikkelaars participeren, kunnen hierbij vernieuwende mogelijkheden scheppen.
De belangrijkste randvoorwaarde is echter ‘het geloof en de wil’ om samen ons Alphen een mooie en duurzame groene toekomst te geven.